Apakah Radikal Bebas?
Molekul radikal bebas mengandungi sekurang-kurangnya satu elektron tidak berpasangan yang muncul di kulit luar dan berusaha untuk berpasangan dengan elektron tidak berpasangan dari molekul lain untuk menjadi atom yang stabil. Dalam Kimia, fenomena ini dirujuk sebagai “pengoksidaan”.
Terdapat peranan tertentu dalam Spesies Oksigen Reaktif (ROS) badan, seperti tindak balas selular imun dan proses transduksi isyarat, tetapi ROS yang berlebihan boleh mempamerkan tingkah laku yang merosakkan, menyebabkan kerosakan pada sel dan tisu normal, seterusnya membawa kepada pelbagai penyakit. Radikal bebas adalah sangat reaktif dan sangat tidak stabil, menjadikan mereka bertindak seperti “kanak-kanak jahat yang merampas mainan daripada kanak-kanak lain”, mengambil elektron daripada molekul berdekatan, dan apabila molekul “diserang” kehilangan elektronnya, ia menjadi radikal bebas itu sendiri, bermula tindak balas berantai yang membawa kepada radikal bebas yang berlebihan dalam badan.
Radikal bebas yang berlebihan adalah atom tidak stabil yang boleh menyerang tubuh manusia, seperti melumpuhkan aktiviti anti proteolitik serum, mengikat kerosakan sel, mencipta kerosakan oksidatif kepada DNA, dan mutasi sel yang membawa kepada pelbagai penyakit. Banyak bukti menunjukkan hubungan rapat antara mekanisme penyakit keradangan, tumor, penuaan, gangguan darah, penyakit jantung, penyakit paru-paru, penyakit kulit dan radikal bebas yang berlebihan dalam badan.
Kesan Radikal Bebas kepada Kesihatan Manusia
1. Penuaan
Apabila ia datang kepada kerosakan yang disebabkan oleh radikal bebas, kesan yang paling ketara ialah pecutan penuaan. Radikal bebas boleh melambatkan metabolisme selular, mengurangkan keupayaan kulit untuk mengekalkan kelembapan, yang membawa kepada kekeringan, kehilangan keanjalan, dan kemunculan masalah seperti bintik-bintik penuaan, kusam dan kedutan. Sesetengah pakar mencadangkan bahawa pengumpulan toksik daripada radikal bebas mungkin menjadi punca asas penuaan.
Radikal bebas boleh merosakkan membran sel, menyebabkan perubahan dalam strukturnya, menghalang sel daripada menyerap nutrien secara cekap dari persekitaran luaran sambil menghalang penyingkiran sisa metabolik dari sel. Akibatnya, sel kehilangan keupayaan melindungi diri mereka, menjadi lebih mudah terdedah kepada jangkitan bakteria atau virus.
2. Jangkitan
Pengumpulan radikal bebas dalam dinding saluran darah boleh menyebabkan perubahan fibrotik, menyebabkan keadaan seperti hipertensi dan serangan jantung. Apabila lipoprotein berketumpatan rendah (LDL) memasuki saluran darah dan menghadapi radikal bebas, ia terdedah kepada pengoksidaan, berubah menjadi LDL teroksida. Sel-sel seperti makrofaj dan sel otot licin mungkin tersalah anggap protein ini sebagai bahan asing, menenggelamkannya untuk membentuk sel buih yang melekat pada dinding saluran darah, menyumbang kepada pengerasan arteri dan perkembangan aterosklerosis.
3. Gangguan Vaskular
Sel beta pankreas dalam pankreas merembeskan insulin, yang membantu glukosa dalam darah memasuki sel untuk penukaran tenaga atau menyimpan gula berlebihan dalam hati dan otot. Jika sel beta pankreas dioksidakan oleh radikal bebas, fungsi ini menjadi terganggu, yang membawa kepada perkembangan diabetes.
4. Diabetes
Radikal bebas boleh menyebabkan kemerosotan membran sinovial atau cecair sendi, yang membawa kepada gangguan sendi seperti artritis, reumatik, dan artritis reumatoid.
5. Artritis
Radikal bebas juga boleh menyerang gen semasa proses replikasi, mengganggu struktur molekulnya. Jika tubuh manusia tidak membaiki DNA dalam masa yang tepat, mutasi gen boleh berlaku, yang membawa kepada perkembangan kanser paru-paru, kanser perut, kanser payudara, kanser kolorektal dan kanser rongga hidung. Radikal bebas yang berlebihan juga boleh menyebabkan keratosis kulit, kekasaran, pembentukan bintik-bintik, dan juga menyebabkan degenerasi sel epidermis, mengakibatkan kanser kulit.
6. Kanser
Jika radikal bebas terkumpul di dalam otak, ia boleh menyebabkan kekurangan dopamin, neurotransmiter yang berkaitan dengan fungsi motor, dan kekurangannya boleh mengakibatkan gejala klinikal seperti tangan terketar-ketar yang tidak disengajakan, kelumpuhan otot, dan pergerakan perlahan. Radikal bebas yang menyerang sel-sel otak juga boleh menyebabkan penurunan dalam ingatan, penurunan fungsi kognitif, dan juga perkembangan keadaan seperti penyakit Alzheimer dan demensia.
7. Penyakit Alzheimer (Demensia), Parkinson
Jika protein dalam kanta mata diserang dan dioksidakan oleh radikal bebas, ia boleh menyebabkan mata menjadi keruh. Kekeruhan ini menghalang cahaya dan imej daripada memasuki retina, menjejaskan penglihatan, dan berkait rapat dengan penyakit mata seperti degenerasi makula dan katarak.
Secara ringkasnya, radikal bebas yang berlebihan boleh dianggap sebagai “penyebab” penuaan dan pelbagai penyakit dalam tubuh manusia!